NA CZYM POLEGA TERAPIA?
Kto może skorzystać z psychoterapii?
Psychoterapia może pomóc w wielu różnych obszarach życia, w zależności od potrzeb i celów.
- Problemy emocjonalne: pomoc w radzeniu sobie z różnymi problemami emocjonalnymi, takimi jak depresja, lęki, stres, niepokój, złość, poczucie osamotnienia czy niskie poczucie własnej wartości.
- Problemy interpersonalne: pomoc w radzeniu sobie z problemami związanymi z relacjami międzyludzkimi, takimi jak trudności w nawiązywaniu bliskich relacji, problemy w relacjach partnerskich, konflikty rodzinne czy trudności w kontakcie z innymi ludźmi.
- Zaburzenia osobowości: pomoc w leczeniu różnych zaburzeń osobowości, takich jak zaburzenie osobowości borderline (osobowość chwiejna emocjonalnie), narcystyczne zaburzenie osobowości, histrioniczne zaburzenie osobowości, osobowość unikająca, osobowość zależna i inn.
- W każdym z tych obszarów psychoterapia indywidualna pomaga poprzez pomoc w zrozumieniu siebie i swoich emocji, w identyfikacji problemów, w opracowaniu strategii radzenia sobie z trudnościami oraz w osiągnięciu pożądanych celów.
Psychoterapia psychodynamiczna
Terapia psychodynamiczna jest jednym z najstarszych i
najbardziej znanych podejść w psychoterapii. Polega na pracy z osobami, które
doświadczają trudności emocjonalnych i zachowań wynikających z nieświadomych
konfliktów. W terapii psychodynamicznej, terapeuta pomaga pacjentowi w
identyfikacji i zrozumieniu tych nieświadomych procesów, które przyczyniają się
do problemów emocjonalnych. Terapeuta pomaga pacjentowi w nawiązaniu i
utrzymaniu relacji terapeutycznej, która pozwala na rozwój więzi z terapeutą,
która może przypominać wzorce relacji, umożliwiając proces zmiany. W terapii, pacjent może doświadczyć różnych emocji, takich
jak gniew, strach, smutek i radość, a także odkryć wcześniej nieznane aspekty
siebie. Terapia psychodynamiczna może trwać od kilku miesięcy do
kilku lat, w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Często wymaga ona
czasu i zaangażowania ze strony pacjenta, ale może prowadzić do trwałych zmian
i lepszego funkcjonowania w życiu codziennym.
Terapia oparta na przeniesieniu (transference-focused psychotherapy, TFP) to podejście terapeutyczne opracowane przez Otto Kernberga, które skupia się na pracy z problemami osobowościowymi i zaburzeniami osobowości. Terapia TFP koncentruje się na pracy z przeniesieniami, czyli projekcjami uczuć, myśli i zachowań, które pacjent doświadcza wobec terapeuty i innych ludzi w swoim życiu. W terapii TFP terapeuta pomaga pacjentowi w zrozumieniu tych przeniesień i jak wpływają one na ich zachowanie i relacje z innymi. Kernberg uważał, że pacjenci z zaburzeniami osobowości często mają trudności z rozpoznawaniem i regulacją swoich emocji, a także z utrzymywaniem stabilnych relacji. Terapia TFP pomaga pacjentowi w zrozumieniu swoich emocji i uczy ich, jak kontrolować je w sposób zdrowy.W terapii TFP terapeuta koncentruje się na pracy z konfliktami w przeniesieniach, aby pomóc pacjentowi zrozumieć, jak ich przeszłość wpływa na ich teraźniejszość i jakie są ich wzorce zachowań. Terapeuta pomaga pacjentowi w zrozumieniu i zmianie ich destrukcyjnych wzorców zachowań i myślenia, aby pomóc im w prowadzeniu zdrowych i satysfakcjonujących życie osobiste i zawodowe.
Zaburzenie osobowości borderline, formy leczenia i dane naukowe
Zaburzenie osobowości typu borderline objawia się gwałtownymi zmianami w tożsamości, relacjach międzyludzkich oraz nastroju, a także impulsywnym zachowaniem, okresowo intensywnym gniewem, uczuciem pustki, skłonnościami do samobójstw oraz samookaleczeń, przejściowymi myślami paranoicznymi oraz poważnymi zaburzeniami dysocjacyjnymi. Zaburzenie to może również prowadzić do doświadczania nierealnych wrażeń, takich jak wrażenie nieracjonalnego lub nierealnego świata wokół siebie lub samej osoby. W większości przypadków u osób z zaburzeniem osobowości typu borderline występują równocześnie inne zaburzenia psychiczne, takie jak zaburzenia nastroju (na przykład ciężka depresja lub choroba afektywna dwubiegunowa), zaburzenia lękowe lub zaburzenia związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Przyczyny BPD są związane zarówno z czynnikami genetycznymi, jak i traumatycznymi doświadczeniami z dzieciństwa, takimi jak przemoc fizyczna i seksualna. Preferowaną formą leczenia zaburzenia osobowości typu borderline jest psychoterapia. Zaburzenie osobowości typu borderline (BPD) dotyka około 0,7-2,7% dorosłych osób (badania wykonane na populacji Amerykanów). Psychoterapia jest uważana za podstawowe leczenie BPD. Dzieje się tak ze względu na „stabilnie niestabilny” charakter BPD. Wynika to między innymi z ograniczonej skuteczności farmakoterapii BPD, przy czym większość rodzajów leków psychotropowych wiąże się z redukcją objawów w psychopatologii z pogranicza. Obecnie cztery kompleksowe formy psychoterapii okazały się skuteczne w leczeniu osób z BPD. Dwie z nich są postrzegane jako z natury psychodynamiczne (MBT i TFP), a dwie są postrzegane jako bardziej kognitywno-behawioralne (DBT i terapia schematów).
- Leczenie oparte na mentalizacji. Bateman i Fonagy opracowali terapię opartą na mentalizacji (MBT) dla pacjentów z BPD, które polega na zwiększeniu ciekawości i umiejętności rozpoznawania przez pacjenta swoich uczuć i myśli oraz innych osób. Badania przeprowadzone na grupie 38 pacjentów wykazały, że osoby leczone terapią MBT miały istotnie lepsze wyniki (w porównaniu do osób objętych standardową opieką psychiatryczną) w zakresie zmniejszenia samookaleczeń i samobójstw, liczby dni pobytu w szpitalu, stosowania leków psychotropowych, objawów lękowych i depresyjnych oraz funkcjonowania psychospołecznego.
- Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu. Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu (TFP) opiera się na konceptualizacji Kernberga podstawowego problemu BPD. Celem TFP jest redukcja symptomatologii i zachowań autodestrukcyjnych poprzez modyfikację reprezentacji siebie i innych, tak jak są one odgrywane w przeniesieniu tu i teraz. Wyjaśnienia, konfrontacje i interpretacje przeniesień to podstawowe techniki tej psychoterapii.
Badania przeprowadzone przez Clarkin i współpracowników wykazały, że znaczące pozytywne zmiany u pacjentów z BPD nastąpiły u osób korzystających z jednej z trzech wymienionych terapii: TFP, dialektycznej terapii behawioralnej (DBT) oraz psychodynamicznego leczenia wspomagającego. Pacjenci we wszystkich trzech terapiach wykazali znaczące pozytywne zmiany w depresji, lęku, ogólnym funkcjonowaniu i funkcjonowaniu społecznym podczas jednego roku leczenia. Zarówno TFP, jak i DBT były związane z redukcją samobójstw. Zarówno TFP, jak i leczenie wspomagające wiązały się z obniżeniem gniewu i aspektów impulsywności. Stwierdzono także, że TFP wiązało się ze znacznie większą poprawą niż leczenie porównawcze w dwóch psychodynamicznie ważnych obszarach: bezpieczniejszym przywiązaniu i większej zdolności do refleksji.
Inne obserwacje wykazały, że w grupie 1152 pacjentów z BPO po zastosowaniu stacjonarnej terapii psychodynamicznej uzyskano znaczącą poprawę w ogólnym funkcjonowaniu osobowości, integracji tożsamości oraz mechanizmach obronnych/relacjach z obiektem, ponadto uzyskano znaczną poprawę objawów. Wykazano także, że pacjenci korzystający z leczenia TFP uzyskują znaczną poprawę w umiejętności samorefleksji co odgrywa znaczącą rolę w efektywności terapii.
- Terapia dialektyczno-behawioralna. Martha Linehan po raz pierwszy opublikowała wyniki randomizowanego badania DBT (terapii dialektyczno-behawioralnej) w 1991 roku. Terapia ta składa się z grup umiejętności, terapii indywidualnej oraz coachingu telefonicznego dla pacjentów i zespołu konsultacyjnego dla leczących ich klinicystów. Stwierdziła, że DBT istotnie wpływała na zmniejszanie liczby epizodów zachowań parasamobójczych (samookaleczeń i prób samobójczych) oraz ich ciężkości medycznej. Osoby leczone DBT istotnie częściej pozostawały również w terapii indywidualnej i ich pobyt w szpitalu z powodów psychiatrycznych był krótszy niż u pacjentów leczonych standardowo. Inni klinicyści również wskazują, że DBT skutkuje znacznie większą redukcją samookaleczeń i autodestrukcyjnych zachowań impulsywnych, szczególnie wśród osób z historią częstych samookaleczeń.
- Terapia schematów. Terapia skoncentrowana na schematach (SFT) opiera się na pracy Jeffreya Younga. Uważa się, że pacjenci z borderline mają dysfunkcyjne schematy życiowe, które podtrzymują ich psychopatologię i dysfunkcję. Zmiana jest osiągana poprzez szereg behawioralnych, poznawczych i empirycznych technik, które koncentrują się na relacji terapeutycznej, codziennym życiu poza terapią i przeszłych doświadczeniach (w tym doświadczeniach traumatycznych). Powrót do zdrowia w SFT następuje wtedy, gdy dysfunkcyjne schematy nie kontrolują już życia pacjenta. W Holandii przeprowadzono badania w których 45 pacjentów przydzielono losowo do SFT, a 43 do TFP. W obu leczonych grupach stwierdzono statystycznie i klinicznie istotną poprawę w psychopatologi typu borderline, psychopatologi ogólnej, jakości życia oraz koncepcji osobowości SFT/TFP. Ponadto stwierdzono, że mają znacznie większą redukcję nasilenia objawów w przypadku: zaburzenia tożsamości, dysocjacji/paranoji, fizyczne ja -czyny destrukcyjne, inna impulsywność, lęki przed porzuceniem i burzliwe relacje.
Pomimo, że istnieją formy psychoterapii odnoszące większe efekty niż inne, to od pacjenta zależy w jakim stopniu skorzysta z terapii, jak bardzo się w nią zaangażuje i jak zależeć mu będzie na wprowadzeniu (nie raz trudnych) zmian w swoim życiu.
Napisano na postawie:
Falk Leichsenring, Ulrich Jaeger, Oliver Masuhr, Andreas Dally, Michael Dümpelmann, Christian Fricke-Neef, Christiane Steinert and Carsten Spitzer. (2019) Changes in Personality Functioning After Inpatient Psychodynamic Therapy: A Dimensional Approach to Personality Disorders. Psychodynamic Psychiatry, 47(2), https://doi.org/10.1521/pdps.2019.47.2.183
Keefe, J. R., Levy, K. N., Sowislo, J. F., Diamond, D., Doering, S., Hörz-Sagstetter, S., Buchheim, A., Fischer-Kern, M., & Clarkin, J. F. (2023). Reflective functioning and its potential to moderate the efficacy of manualized psychodynamic therapies versus other treatments for borderline personality disorder. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 91(1), 50–56. https://doi.org/10.1521/pdps.2019.47.2.183
Leichsenring F, Heim N, Leweke F, Spitzer C, Steinert C, Kernberg OF. (2023). Borderline Personality Disorder: A Review. JAMA, 329(8), 670–679. doi:10.1001/jama.2023.0589
M. C. Zanarini. (2009) Psychotherapy of borderline personality disorder. Acta Psychiatrica Scandinavica. 120, 373-377 https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2009.01448.x